ΑΡΘΡΟ 86 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Η έννοια της δικαιοσύνης αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της νομικής και ηθικής σκέψης, με πολυδιάστατη και πολυδιάστατη φύση που εξετάζεται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, όπως η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία, η πολιτική επιστήμη και η νομική επιστήμη.

Στην επιστημονική βιβλιογραφία, η δικαιοσύνη συχνά ορίζεται ως η "σταθερή και αδιάκοπη θέληση να αποδοθεί στον καθένα ό,τι του ανήκει", σύμφωνα με τον Ιουστινιανό Κώδικα. Ωστόσο, οι σύγχρονοι στοχαστές και ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η δικαιοσύνη δεν είναι μονοδιάστατη και ότι η κατανόησή της απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση.

Οι θεωρίες της δικαιοσύνης μπορούν να ταξινομηθούν σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούν για να αξιολογήσουν τη δικαιοσύνη:

1. Θεωρίες Κατανομής (Distributive Justice):Επικεντρώνονται στον δίκαιο καταμερισμό αγαθών και πόρων στην κοινωνία. Ο John Rawls, για παράδειγμα, εισήγαγε την έννοια της "διαφοράς" (difference principle), η οποία υποστηρίζει ότι οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες είναι αποδεκτές μόνο εάν ωφελούν τους λιγότερο ευνοημένους.

2. Αναδιανεμητική Δικαιοσύνη (Restorative Justice): Εστιάζει στην αποκατάσταση των σχέσεων που έχουν διαταραχθεί από αδικήματα, δίνοντας έμφαση στη θεραπεία των θυμάτων και στην επανένταξη των παραβατών στην κοινωνία

3. Αντισταθμιστική Δικαιοσύνη (Retributive Justice): Υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη επιτυγχάνεται μέσω της τιμωρίας των αδικημάτων, με σκοπό την αποκατάσταση της ηθικής τάξης και την αποτροπή μελλοντικών παραβάσεων.

4. Θεωρίες Διαδικαστικής Δικαιοσύνης (Procedural Justice): Επικεντρώνονται στη δικαιοσύνη των διαδικασιών που οδηγούν σε αποφάσεις, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διαφάνειας, της συμμετοχής και της αμεροληψίας στη λήψη αποφάσεων.

Στην πολιτική θεωρία, η δικαιοσύνη συνδέεται στενά με τις έννοιες της ισότητας, της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Ο Jean-Jacques Rousseau, για παράδειγμα, υποστήριξε ότι η δικαιοσύνη προκύπτει από τη συμφωνία των μελών της κοινωνίας να ζουν σύμφωνα με κοινούς κανόνες που εκφράζουν τη γενική βούληση . Από την άλλη πλευρά, ο John Locke τόνισε τη σημασία της φυσικής δικαιοσύνης και των ατομικών δικαιωμάτων ως θεμέλια για τη δημιουργία πολιτικών θεσμών.

Στη νομική επιστήμη, η δικαιοσύνη συνδέεται με την εφαρμογή του δικαίου με τρόπο που διασφαλίζει την ισότητα ενώπιον του νόμου και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η έννοια της δικαιοσύνης επηρεάζει τη διαμόρφωση των νομικών κανόνων, την ερμηνεία των νόμων και την απονομή της δικαιοσύνης από τα δικαστήρια. Η νομική δικαιοσύνη απαιτεί όχι μόνο τη σωστή εφαρμογή των νόμων, αλλά και την εξασφάλιση ότι οι διαδικασίες είναι δίκαιες και οι αποφάσεις είναι αιτιολογημένες και διαφανείς.

Ετσι , η δικαιοσύνη είναι μια πολυδιάστατη έννοια που συνδέεται με την έννοια της ηθικής, της ισότητας, της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Παρολαυτα το Άρθρο 86 του Συντάγματος της Ελλάδας, αφορά την ποινική ευθύνη των υπουργών, αποτελεί θεσμικό πλαίσιο του πολιτικού συστήματος. Παρολαυτα , η εφαρμογή του έχει προκαλέσει έντονες επιστημονικές και νομικές συζητήσεις, διότι εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη διάκριση των εξουσιών, την ισότητα ενώπιον του νόμου και την αποτελεσματικότητα του κράτους δικαίου.

Αρχικά εισάγει ένα ειδικό καθεστώς για τους υπουργούς, το οποίο περιορίζει τη δυνατότητα άσκησης ποινικής δίωξης εναντίον τους χωρίς την έγκριση της Βουλής. Αυτό δημιουργεί μια θεσμική ανισότητα, καθώς οι υπουργοί απολαμβάνουν προνομιακή μεταχείριση σε σχέση με άλλους πολίτες, παραβιάζοντας την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου. Επίσης η διαδικασία που προβλέπεται από το άρθρο για την άσκηση ποινικής δίωξης εναντίον υπουργών περνά από κοινοβουλευτική επιτροπή, γεγονός που πολιτικοποιεί τη δικαιοσύνη. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει σε συγκάλυψη αδικημάτων και να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας.Έπειτα βλέπουμε ότι η  φράση "κατά την άσκηση των καθηκόντων τους" είναι αόριστη και επιδέχεται ευρείας ερμηνείας. Αυτή η ασάφεια επιτρέπει την υπαγωγή πράξεων που δεν σχετίζονται άμεσα με τα υπουργικά καθήκοντα, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής της ασυλίας και καθιστώντας δυσχερέστερη την απονομή δικαιοσύνης.

Ετσι η διαδικασία άσκησης δίωξης εναντίον υπουργών απαιτεί χρόνο και πολιτική βούληση, όπου η  καθυστέρηση αυτή μπορεί να οδηγήσει στην παραγραφή των αδικημάτων, με αποτέλεσμα την ατιμωρησία των υπευθύνων και την αποδυνάμωση του κράτους δικαίου.

Οι πολίτες οφείλουν να αντιδράσουν ενεργά μέσα από τη δημοκρατική διαδικασία, απαιτώντας πλήρη ενημέρωση, διαφάνεια και άμεση λογοδοσία. Η συμμετοχή σε εκλογές, η πίεση για κοινοβουλευτική και κοινωνική λογοδοσία, η στήριξη ανεξάρτητων φορέων ελέγχου και ΜΜΕ, καθώς και η υποβολή συλλογικών προσφυγών ή καταγγελιών είναι κρίσιμα εργαλεία για την αποτροπή θεσμικής ατιμωρησίας.

Για την αποκατάσταση της ισότητας και της δικαιοσύνης επιβάλλεται η κατάργηση του ειδικού καθεστώτος για τους υπουργούς και η εφαρμογή των κοινών διαδικασιών για όλους τους πολίτες, η πλήρης αποσύνδεση της δίωξης από την πολιτική εξουσία, η σαφής οριοθέτηση των υπουργικών καθηκόντων για περιορισμό της ερμηνευτικής ευχέρειας, η θέσπιση αυστηρών χρονικών ορίων για την άσκηση δίωξης, η δυνατότητα άμεσων προσφυγών από πολίτες και κοινωνικούς φορείς, καθώς και η ενίσχυση των μηχανισμών ελέγχου, διαφάνειας και κοινωνικής λογοδοσίας ώστε να περιοριστεί η διαφθορά και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Το Άρθρο 86, παρά την πρόθεση του νομοθέτη να διασφαλίσει πολιτική σταθερότητα, λειτουργεί στην πράξη ως μηχανισμός θεσμικής ατιμωρησίας και ενισχύει τη διαφθορά, υπονομεύοντας τη λειτουργία του κράτους δικαίου και θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατία. Η ανάγκη για θεσμική μεταρρύθμιση και ενεργή κοινωνική συμμετοχή είναι επιτακτική, προκειμένου να αποκατασταθεί η ισότητα ενώπιον του νόμου, να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και να εμποδιστεί η θεσμική διάβρωση που απειλεί την κοινωνική και πολιτική συνοχή.

Βιβλιογραφία:

1. Σταύρος Τσακυράκης, "Το Σύνταγμα της Ελλάδας", Εκδόσεις Σάκκουλα, 2010.

2. Νικόλαος Αλιβιζάτος, "Συνταγματικό Δίκαιο", Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2012.

3. Αλέξανδρος Στεργίου, "Η Διάκριση των Εξουσιών στην Ελλάδα", Εκδόσεις Παπαζήση, 2015.

4. Ευάγγελος Βενιζέλος, "Συνταγματική Θεωρία και Πολιτική", Εκδόσεις Σάκκουλα, 2018.

5. Νέστορας Κουράκης, "Οικονομικά Εγκλήματα", Εκδόσεις Σάκκουλα, 1982

6. Rawls, J. (1971). A theory of justice. Harvard University Press.
7. Yale Law School. (n.d.). Procedural justice. Yale Law School Justice Collaboratory.
8. Wallace, R. J. (2020). Retributive justice. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition). Stanford University.
   
9. Restorative Justice Council. (n.d.). What is restorative justice?