Η αυτοκτονία αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να εκτιμά ότι κάθε χρόνο περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι θέτουν τέλος στη ζωή τους. Στην εποχή της ψηφιακής δικτύωσης, η συζήτηση γύρω από την αυτοκτονία δεν μπορεί να αγνοήσει τον καθοριστικό ρόλο του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η τεχνολογία έχει τη δύναμη να λειτουργήσει είτε ως εργαλείο πρόληψης είτε ως παράγοντας κινδύνου, ανάλογα με τον τρόπο χρήσης της.

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν μετατραπεί σε έναν από τους βασικότερους χώρους κοινωνικοποίησης, ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους εφήβους. Ωστόσο, η υπερβολική ή αρνητική χρήση τους μπορεί να συνδέεται με:

·       Κυβερνοεκφοβισμό (cyberbullying): Σύμφωνα με έρευνες, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων σε εφήβους.

·       Συγκριτική κουλτούρα: Η συνεχής έκθεση σε "ιδανικές" ζωές και πρότυπα μπορεί να ενισχύσει αισθήματα κατωτερότητας, απομόνωσης και κατάθλιψης.

·       Εύκολη πρόσβαση σε επικίνδυνο περιεχόμενο: Forums ή ομάδες που προωθούν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές μπορεί να λειτουργήσουν ως «ενισχυτές» της ψυχικής κρίσης.

Η λεγόμενη διαδικτυακή διάχυση (online contagion) αφορά τη μίμηση αυτοκτονικών συμπεριφορών μέσω έκθεσης σε σχετικά περιεχόμενα. Έρευνες δείχνουν ότι η ρομαντικοποίηση ή λεπτομερής περιγραφή αυτοκτονιών στα social media μπορεί να οδηγήσει ευάλωτους χρήστες σε αυξημένο κίνδυνο.

Παρά τους κινδύνους, το διαδίκτυο αποτελεί και μέσο ελπίδας και πρόληψης:

·       Γραμμές βοήθειας με online υποστήριξη (chat, email, video-calls) προσφέρουν άμεση και ανώνυμη βοήθεια.

·       Αλγόριθμοι ανίχνευσης κινδύνου: Πλατφόρμες όπως το Facebook και το TikTok εφαρμόζουν τεχνητή νοημοσύνη για να εντοπίζουν αυτοκτονικό περιεχόμενο και να παρέχουν πηγές βοήθειας.

·       Εκπαιδευτικές καμπάνιες: Η διάδοση επιστημονικά τεκμηριωμένων μηνυμάτων πρόληψης στα social media μπορεί να φτάσει σε εκατομμύρια νέους χρήστες.

Η ανάγκη για ψηφιακό γραμματισμό

Η πρόληψη στην ψηφιακή εποχή προϋποθέτει την καλλιέργεια ψηφιακού γραμματισμού (digital literacy). Οι νέοι, αλλά και οι γονείς τους, πρέπει να εκπαιδευτούν:

• να αναγνωρίζουν σημάδια διαδικτυακού κινδύνου,
• να αναζητούν έγκυρες πηγές βοήθειας,
• να αναπτύσσουν κριτική σκέψη απέναντι σε περιεχόμενο που μπορεί να τους επηρεάσει αρνητικά.

Συμπερασματικα , η ηλεκτρονική διάσταση της αυτοκτονίας δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Το διαδίκτυο μπορεί να γίνει ένας χώρος σιωπηλής απειλής ή μια πλατφόρμα σωτηρίας, ανάλογα με τον τρόπο που θα το αξιοποιήσουμε. Η συνεργασία μεταξύ ειδικών ψυχικής υγείας, εγκληματολόγων, εκπαιδευτικών, γονέων, αλλά και ίδιων των ψηφιακών πλατφορμών, είναι καθοριστική.

Η Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (10 Σεπτεμβρίου) μας υπενθυμίζει ότι κάθε online περιεχόμενο έχει δύναμη – να πληγώσει ή να θεραπεύσει. Η ευθύνη όλων μας είναι να δημιουργήσουμε ένα ψηφιακό περιβάλλον που ενισχύει την ελπίδα, την πρόληψη και την αλληλεγγύη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

·  World Health Organization (2021). Suicide worldwide in 2019: global health estimates.

·  Arendt, F., Scherr, S., & Romer, D. (2019). Effects of exposure to self-harm on social media: Evidence from a meta-analysis. Journal of Youth and Adolescence.

·  Marchant, A., et al. (2020). A systematic review of the relationship between internet use, self-harm and suicidal behaviour in young people. PLoS ONE.