Social media και ανάγκη για αποδοχή

Ζούμε στην εποχή που η αποδοχή δεν εκφράζεται με λόγια αλλά με αριθμούς. Ένα like, ένα follow, ένα comment. Όσο περισσότεροι οι αριθμοί, τόσο πιο «ορατοί» νιώθουμε. Η ψηφιακή μας εικόνα έχει γίνει μέτρο της κοινωνικής μας αποδοχής και πολλές φορές, της αυτοεκτίμησης μας.

Η ανάγκη του ανθρώπου να γίνει αποδεκτός έχει βρει νέο πεδίο έκφρασης - τα social media. Πίσω από κάθε ανάρτηση, φωτογραφία ή story, κρύβεται μια σιωπηλή επιθυμία: να εισπράξουμε αναγνώριση, αποδοχή, επιβεβαίωση και την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου.

Ο καθένας δημιουργεί μια ψηφιακή εκδοχή του εαυτού του, προσεκτικά φιλτραρισμένη, φωτισμένη, επιμελημένη. Όμως, όσο πιο «τέλεια»γίνεται αυτή η εικόνα, τόσο πιο πολύ απομακρυνόμαστε από την πραγματικότητα.

Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου του Harvard, κάθε φορά που λαμβάνουμε ένα “like” ή ένα θετικό σχόλιο, ενεργοποιούνται τα ίδια κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου που διεγείρονται από ευχάριστα ερεθίσματα, όπως η τροφή ή η επιτυχία. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος αναζήτησης όλο και περισσότερης αποδοχής, ο οποίος σταδιακά επηρεάζει την αυτοεκτίμηση και την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.

Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι παρατηρούν πως η συνεχής ανάγκη για επιβεβαίωση μέσω των socialmedia οδηγεί σε αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας: από το “ποιος είμαι” στο “πώς με βλέπουν οι άλλοι”. Η ανάγκη για διαρκή αποδοχή οδηγεί συχνά, σε συμπεριφορές υπερπροβολής, σύγκρισης και ψυχολογικής εξάρτησης. Η αίσθηση ότι η αξία μας καθορίζεται από την ψηφιακή ανταπόκριση του κοινού δημιουργεί νέους ψυχολογικούς κινδύνους.

Έρευνες δείχνουν πως η υπερβολική έκθεση και η σύγκριση με τα ιδανικά πρότυπα που προβάλλονται στα social media συνδέονται με αυξημένα επίπεδα άγχους, ανασφάλειας και κοινωνικής πίεσης, ιδιαίτερα στους νέους.

Ένα από τα φαινόμενα που ενισχύει την ψηφιακή πίεση για αποδοχή είναι το λεγόμενο FOMO (FearOf Missing Out), δηλαδή ο φόβος ότι χάνουμε εμπειρίες ή γεγονότα που οι άλλοι ζουν. Αυτό οδηγεί τα άτομα να παρακολουθούν συνεχώς τα social media, να συγκρίνουν τη ζωή τους με εκείνη των άλλων και να αισθάνονται ότι πρέπει να συμμετέχουν σε κάθε δραστηριότητα ή τάση για να μην μείνουν «εκτός». Το FOMO συχνά συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, μειωμένη αυτοεκτίμηση και δυσκολία στην αυτοσυγκέντρωση, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες, καθιστώντας την ανάγκη για συνεχή ψηφιακή επιβεβαίωση σχεδόν αναπόφευκτη.

Case Study: Η υπόθεση της Molly Russell

Η υπόθεση της 14χρονης Molly Russell από το Λονδίνο αναδεικνύει τις σοβαρές συνέπειες της ανεξέλεγκτης χρήσης των social media. Το 2017, η Molly βρέθηκε νεκρή από αυτοτραυματισμό, με την έρευνα να καταλήγει ότι η κατάθλιψη και η συνεχής έκθεση στα social media, κυρίως Instagram, Facebook, Tik-Tok, συνέβαλαν στον θάνατο της. Η υπόθεση αυτή προκάλεσε διεθνή ανησυχία, με αποτέλεσμα να μπουν αυστηρότεραμέτρα στην νομοθεσία για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Το τραγικό αυτό γεγονός, οδήγησε στην ίδρυση του Molly RoseFoundation, με στόχο την πρόληψη της αυτοκτονίας και την ευαισθητοποίηση για τους κινδύνους του διαδικτύου στους νέους. Το παράδειγμα αυτό υπογραμμίζει πόσο καθοριστικός μπορεί να γίνει ο ψηφιακός κόσμος για την ψυχολογία των νέων.

Το “ψηφιακό κοινό” λειτουργεί σαν καθρέφτης που καθορίζει την αξία μας. Κάθε φορά που η ανταπόκριση είναι μικρότερη από την προσδοκώμενη, το άτομο βιώνει απόρριψη, ακόμη κι αν αυτή είναι ψηφιακή και όχι πραγματική.

Ωστόσο, η αποδοχή ως ανθρώπινη ανάγκη δεν είναι κάτι νέο. Από την αρχαιότητα, ο άνθρωπος αναζητούσε την κοινωνική του θέση μέσα από την έγκριση της ομάδας. Η διαφορά σήμερα είναι ότι η αναζήτηση αυτή δεν σταματά ποτέ, γιατί τα socialmedia δεν “κλείνουν”. Είναι ένας ατέρμονος χώρος σύγκρισης, επιβεβαίωσης και η αυθεντικότητα πολλές φορές θεωρείται ρίσκο.

Ωστόσο, δεν φταίνε τα μέσα, φταίει ο τρόπος που μάθαμε να τα χρησιμοποιούμε. Οι πλατφόρμες είναι εργαλεία, δεν είναι ούτε εχθροί, ούτε σωτήρες. Η λύση δεν βρίσκεται στην απόρριψη των μέσων, αλλά στην σωστή εκπαίδευση για την χρήση τους.

Επιπλέον, η ψηφιακή εποχή προσφέρει δυνατότητες που δεν υπήρχαν ποτέ πριν. Η αυθεντική επικοινωνία, η δημιουργικότητα και η σύνδεση με ανθρώπους σε όλο τον κόσμο μπορούν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση.

Η υπερβολική εστίαση στην εικόνα και στα πρότυπα των άλλων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης. Αντίθετα, η συνειδητή χρήση των social media με όρια και αυτοπαρατήρηση, μπορεί να ενισχύσει την προσωπική ανάπτυξη και τη δημιουργικότητα.

Το ζητούμενο δεν είναι να σταματήσουμε να δημοσιεύουμε, αλλά να μάθουμε γιατί το κάνουμε και τι προσδοκούμε κάθε φορά. Η κοινωνία του “like” μας έμαθε να μετράμε την αξία μας με αριθμούς. Η ωριμότητα, όμως, βρίσκεται στο να μπορούμε να ξεχωρίζουμε την επιβεβαίωση από την αποδοχή, και την προβολή από την αυθεντικότητα.

Στο τέλος της ημέρας, η πραγματική αποδοχή ξεκινά από μέσα μας και όχι από την οθόνη.