Η σεξουαλική βία δεν τελειώνει τη στιγμή που συμβαίνει. Συνεχίζει να υπάρχει μέσα στο μυαλό, στο σώμα, στη σιωπή. Για πολλούς επιζώντες είτε γυναίκες είτε άνδρες, η εμπειρία του βιασμού ή της σεξουαλικής κακοποίησης γίνεται αφετηρία μιας μακράς ψυχικής πάλης. Μιας πάλης που συχνά παίρνει τη μορφή κατάθλιψης, δηλαδή ενός αθέατου τραύματος που διαβρώνει την καθημερινότητα, τη λειτουργικότητα και την ελπίδα.
Η κατάθλιψη σε άτομα που έχουν υποστεί σεξουαλική βία δεν ειναι «αδύναμοι ». Είναι αποτέλεσμα ενός βαθύτατου ψυχικού σοκ που διαταράσσει τη βιολογία, τα συναισθήματα και την αίσθηση ελέγχου.
Οι μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το 40% των επιζώντων σεξουαλικής κακοποίησης παρουσιάζουν σημαντικά καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ οι πιθανότητες εμφάνισης μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής είναι τρεις έως πέντε φορές υψηλότερες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (Dir et al., 2018· WHO, 2023).
Το τραύμα επιδρά στον εγκέφαλο , δηλαδή επηρεάζει τον άξονα στρες , μειώνει τη νευροπλαστικότητα, και μεταβάλλει τη λειτουργία νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη (Miles et al., 2023). Όμως δεν είναι μόνο βιολογικό: η ντροπή, η ενοχή, η απώλεια εμπιστοσύνης στον εαυτό και στους άλλους, καθώς και το κοινωνικό στίγμα αυξανουν τον ψυχικό πόνο
Πολλοί επιζώντες αναφέρουν ότι νιώθουν «νεκροί εκ των έσω». Άλλοι ότι ζουν σε μόνιμη αποστασιοποίηση, σαν να παρακολουθούν τη ζωή τους από μακριά. Η θλίψη γίνεται χρόνια, η αυτοεκτίμηση καταρρέει, και η ανάγκη απομόνωσης ενισχύεται. Αυτά είναι χαρακτηριστικά τραυματογενών μορφών κατάθλιψης.
Η αποκάλυψη της σεξουαλικής βίας συχνά συνοδεύεται από αμφισβήτηση ή κατηγορία. Η κοινωνία , ακόμη και το στενό περιβάλλον του ατόμου , μπορεί να «τιμωρήσει» το θύμα με δυσπιστία ή ενοχοποίηση (“victim-blaming”). Αυτό δημιουργεί δευτερογενές τραύμα (secondary victimization), που ενισχύει την κατάθλιψη και αποτρέπει την αναζήτηση βοήθειας (Bach et al., 2021).
Επιπλέον, η νομική διαδικασία μπορεί να λειτουργήσει επανατραυματικά, καθώς οι επιζώντες καλούνται να περιγράψουν λεπτομέρειες του βιασμού ξανά και ξανά. Ο φόβος, η ντροπή και η εξάντληση οδηγούν πολλούς να αποσυρθούν εντελώς από την κοινωνική ζωή.
Κλινικά βλέπουμε πως η κατάθλιψη στα θύματα σεξουαλικής βίας μπορούν να εκδηλωθούν με:
-
έντονη ψυχική θλίψη ή αδυναμία να νιώσουν συναισθήματα,
-
απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες,
-
διαταραχές ύπνου και όρεξης,
-
δυσκολία συγκέντρωσης και ενοχές,
-
αυτοκτονικό ιδεασμό.
Συχνά συνυπάρχει μετατραυματική διαταραχή (PTSD), άγχος και χρήση ουσιών ως τρόπος «μουδιάσματος» των συναισθημάτων.
Η θεραπεία είναι πολύ σημαντική για τα θύματα διότι δεν είναι μόνο ψυχολογική διαδικασία αλλά πράξη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης. Οι πιο τεκμηριωμένες προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:
-
Trauma-Focused CBT (Γνωσιακή–Συμπεριφορική Θεραπεία εστιασμένη στο τραύμα),
-
Cognitive Processing Therapy (CPT),
-
EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing),
-
Διαπροσωπική θεραπεία (IPT) για διαχείριση των καταθλιπτικών σχέσεων.
Σε αρκετές περιπτώσεις, χρειάζεται και φαρμακοθεραπεία με αντικαταθλιπτικά , ιδιαίτερα όταν τα συμπτώματα είναι βαριά ή συνυπάρχουν με PTSD (WHO, 2024).
Η θεραπευτική σχέση πρέπει να είναι ασφαλής, μη-κριτική και trauma-informed — να σέβεται τον ρυθμό του θύματος και να κάνει δυνατότερη την αίσθηση ελέγχου.
Εκτός από την ατομική θεραπεία πρέπει απέναντι σε αυτά τα άτομα να υπάρχει και συλλογική ευθύνη οπου χρειάζονται πολιτικές που διασφαλίζουν την πρόσβαση σε δωρεάν ψυχολογική φροντίδα, την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας στην αναγνώριση τραύματος και τα υποστηρικτικά νομικά πλαίσια που αποτρέπουν τον επανατραυματισμό. Η κοινωνία οφείλει να μετακινηθεί από τη σιωπή στη συμπερίληψη και από τη δυσπιστία στην ενδυνάμωση.
Συμπερασματικά η σεξουαλική βία μπορεί να σπάσει το σώμα, αλλά η κατάθλιψη σπάει την ψυχή αργά και σιωπηλά. Η αναγνώριση, η επιστημονική φροντίδα και η κοινωνική αποδοχή είναι τα τρία θεμέλια που επιτρέπουν σε έναν άνθρωπο να ξαναχτίσει τη ζωή του. Γιατί κάθε θύμα αξίζει να ακούγεται, να πιστεύεται και στο τέλος να θεραπεύεται.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-
Bach, M. H., et al. (2021). Underserved survivors of sexual assault: A systematic review. Journal of Interpersonal Violence.
-
Dir, A. L., et al. (2018). Depressive symptoms following recent sexual assault. Psychiatric Research, 267, 1–8.
-
Miles, L. W., et al. (2023). Evidence-based treatments for sexual assault survivors: A systematic review. Trauma, Violence, & Abuse, 24(5), 1452–1467.
-
World Health Organization. (2023). Responding to intimate partner and sexual violence against women: WHO clinical and policy guidelines.
-
World Health Organization. (2024). Violence against women: Key facts. Geneva: WHO.
Add comment
Comments